Tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ: Nhận diện sớm để con phát triển tốt

I. Hiểu đúng về tăng động giảm chú ý (ADHD)

1. ADHD là gì? Phân biệt ADHD và tính hiếu động thông thường

Tăng động giảm chú ý hay còn gọi là ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) là một rối loạn phát triển thần kinh phổ biến ở trẻ em. Rối loạn này được đặc trưng bởi ba nhóm triệu chứng chính bao gồm giảm chú ý, tăng động và hành vi bốc đồng. Trẻ mắc ADHD thường khó tập trung trong học tập, dễ xao nhãng, mất kiểm soát hành vi và khó điều chỉnh cảm xúc của mình.

Khác với tính cách hiếu động bình thường ở trẻ, ADHD gây ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng học tập, tương tác xã hội và cuộc sống gia đình. Nếu một đứa trẻ chỉ đơn thuần nghịch ngợm, sự hiếu động đó thường có thể kiểm soát bằng giáo dục hoặc kỷ luật hợp lý. Nhưng với trẻ mắc tăng động giảm chú ý, hành vi của trẻ thường không phù hợp với lứa tuổi, kéo dài dai dẳng và xuất hiện trong nhiều hoàn cảnh khác nhau như ở nhà, trường học và khi tham gia các hoạt động xã hội.

2. Tỷ lệ và xu hướng phát hiện ADHD ở trẻ em

Theo các nghiên cứu quốc tế, khoảng 5 đến 7% trẻ em trên toàn cầu mắc ADHD. Tại Việt Nam, tỷ lệ này dao động khoảng 3 đến 4%, nghĩa là trung bình mỗi lớp học có thể có 1 đến 2 học sinh gặp vấn đề về tăng động giảm chú ý. Tuy nhiên, một thực trạng đáng lo ngại là phần lớn trẻ không được phát hiện kịp thời. Nhiều phụ huynh cho rằng con mình chỉ nghịch ngợm, thiếu kỷ luật hoặc bướng bỉnh mà không biết rằng đó có thể là biểu hiện của một rối loạn thần kinh cần được điều trị.

II. Dấu hiệu nhận biết trẻ mắc tăng động giảm chú ý

1. Biểu hiện phổ biến của ADHD ở trẻ em

Các dấu hiệu của ADHD thường xuất hiện sớm từ trước 7 tuổi nhưng không phải lúc nào cũng dễ nhận ra. Trẻ có thể biểu hiện một hoặc nhiều triệu chứng thuộc ba nhóm chính: giảm chú ý, tăng động và bốc đồng. Trẻ giảm chú ý thường dễ quên, không hoàn thành bài tập, mất tập trung và bỏ dở công việc giữa chừng. Những trẻ này hay đánh mất đồ dùng học tập, lơ đãng dù đã được nhắc nhở.

Với trẻ tăng động, dấu hiệu thường thấy là chạy nhảy liên tục, nói chuyện không ngừng, không thể ngồi yên khi cần thiết như trong giờ học hoặc bữa ăn. Trong khi đó, hành vi bốc đồng thể hiện qua việc trả lời khi chưa nghe hết câu hỏi, chen ngang khi người khác đang nói hoặc chơi, và thường có những hành vi liều lĩnh mà không suy nghĩ trước hậu quả.

2. Hậu quả nếu không nhận diện ADHD kịp thời

Khi không được phát hiện và can thiệp kịp thời, tăng động giảm chú ý có thể để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trẻ dễ bị bạn bè xa lánh, khó duy trì các mối quan hệ xã hội, kết quả học tập sa sút, thường xuyên bị thầy cô phê bình. Trong gia đình, trẻ thường bị cha mẹ la mắng, thậm chí bị gán cho những nhãn mác tiêu cực như "lười biếng", "vô tổ chức", gây ra áp lực tinh thần cho cả trẻ và cha mẹ.

Về lâu dài, nếu không được hỗ trợ, trẻ mắc ADHD có nguy cơ cao phát triển các rối loạn tâm lý khác như lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn hành vi chống đối. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng học tập, làm việc và hòa nhập xã hội khi trẻ trưởng thành.

III. Chẩn đoán ADHD

1. Quy trình chẩn đoán chuẩn từ chuyên gia tâm thần nhi

Việc chẩn đoán ADHD không thể chỉ dựa vào cảm nhận cá nhân hoặc một bảng câu hỏi trên mạng. Chẩn đoán chính xác cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần nhi. Các chuyên gia sẽ tiến hành phỏng vấn cha mẹ, giáo viên và trực tiếp quan sát hành vi của trẻ. Ngoài ra, bác sĩ còn sử dụng các thang đo chuẩn hóa như thang điểm Conners hoặc Vanderbilt để đánh giá toàn diện các triệu chứng.

Một yếu tố quan trọng trong chẩn đoán là các triệu chứng phải xuất hiện trước 12 tuổi, kéo dài tối thiểu 6 tháng và gây ảnh hưởng đến ít nhất hai môi trường sống như nhà và trường học. Nếu không đáp ứng đủ các tiêu chí này, không thể khẳng định trẻ mắc tăng động giảm chú ý.

2. Những hiểu lầm thường gặp khi chẩn đoán ADHD

Một trong những sai lầm phổ biến là phụ huynh tự cho rằng con mình bị ADHD chỉ vì thấy trẻ nghịch hoặc thiếu tập trung. Ngược lại, cũng có những trường hợp cha mẹ bỏ qua các dấu hiệu ban đầu vì nghĩ rằng "trẻ nào mà chẳng hiếu động". Những cách nghĩ này đều nguy hiểm vì dễ dẫn đến việc bỏ lỡ thời điểm vàng để can thiệp sớm và hiệu quả.

IV. Chiến lược can thiệp hiệu quả cho trẻ tăng động giảm chú ý

1. Điều trị bằng thuốc

Thuốc điều trị ADHD chủ yếu là các thuốc kích thích thần kinh như methylphenidate. Thuốc giúp cải thiện khả năng tập trung, giảm các hành vi tăng động và bốc đồng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải được bác sĩ kê đơn và theo dõi sát sao. Tác dụng phụ có thể bao gồm mất ngủ, chán ăn hoặc cáu gắt nên không được tự ý sử dụng.

2. Liệu pháp tâm lý 

Liệu pháp tâm lý và hành vi là phần không thể thiếu trong quá trình điều trị tăng động giảm chú ý. Trẻ được dạy kỹ năng quản lý hành vi, biết chia nhỏ nhiệm vụ để dễ thực hiện, và được củng cố hành vi tích cực bằng phần thưởng. Trị liệu nhóm cũng giúp trẻ học cách tương tác và hợp tác với bạn bè.

Sự kiên trì của phụ huynh trong việc thiết lập thời gian biểu, hướng dẫn cụ thể và không la mắng sẽ góp phần giúp trẻ ổn định tâm lý, tạo thói quen tốt cho sinh hoạt hàng ngày.

3. Vai trò then chốt của gia đình và nhà trường

Gia đình là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho trẻ mắc ADHD. Cha mẹ nên dành thời gian trò chuyện, quan sát và ghi chép các hành vi của trẻ để chia sẻ với bác sĩ. Trong khi đó, giáo viên cần hỗ trợ bằng cách bố trí chỗ ngồi hợp lý, giảm yếu tố gây xao nhãng, giao bài tập phù hợp và theo dõi sự tiến bộ của trẻ theo thời gian.

V. Hỗ trợ lâu dài

1. Các hoạt động bổ trợ giúp cải thiện hành vi

Thể thao, âm nhạc, hội họa và các lớp học kỹ năng sống có tác dụng tích cực trong việc giúp trẻ kiểm soát hành vi, giải tỏa năng lượng dư thừa và nâng cao sự tự tin. Trẻ tăng động giảm chú ý tham gia hoạt động thể chất đều đặn thường có khả năng điều tiết cảm xúc và tập trung tốt hơn trong các hoạt động học tập.

2. Tạo môi trường tích cực để trẻ phát triển tiềm năng

Mỗi đứa trẻ đều có những thế mạnh riêng. Với trẻ ADHD, khi được phát hiện sớm và hỗ trợ đúng cách, trẻ hoàn toàn có thể học tốt, hòa nhập xã hội và phát huy năng lực riêng. Môi trường sống tích cực, không phán xét sẽ giúp trẻ cảm thấy được yêu thương, từ đó tiến bộ vượt bậc cả về học tập lẫn tâm lý.

VI. Lời khuyên cho cha mẹ có con mắc tăng động giảm chú ý

1. Thấu hiểu và đồng hành thay vì la mắng, chỉ trích

Cha mẹ nên tránh gán nhãn trẻ là “bướng bỉnh” hay “lười biếng”. Thay vào đó, hãy quan sát hành vi của con, ghi lại các biểu hiện bất thường và tìm đến chuyên gia tâm lý sớm. Giao tiếp tích cực, xây dựng lòng tin và động viên đúng cách sẽ tạo nền tảng cho sự phục hồi và phát triển của trẻ.

2. Chủ động kết nối với cộng đồng và chuyên gia

Tham gia vào các nhóm phụ huynh có con mắc ADHD là một cách hữu ích để học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ tâm sự và nhận được sự đồng hành từ những người đang trong hành trình tương tự. Đồng thời, duy trì liên lạc thường xuyên với chuyên gia y tế, giáo viên và nhà trị liệu để theo dõi tiến trình của con.

3. ADHD không phải bản án suốt đời nếu được can thiệp đúng lúc

Tăng động giảm chú ý không phải là một khiếm khuyết không thể khắc phục. Khi được phát hiện và can thiệp đúng cách, trẻ ADHD hoàn toàn có thể sống vui khỏe, học tập tốt và phát triển toàn diện. Việc kết hợp đồng bộ giữa bác sĩ, gia đình và nhà trường chính là chìa khóa để trẻ vượt qua rào cản, phát huy tối đa tiềm năng cá nhân và hòa nhập xã hội một cách tích cực.

Giải pháp hỗ trợ não bộ khỏe mạnh: Meta PS100



BNC Medipharm - CTY TNHH TMDV Y TẾ BÌNH NGHĨA
Đơn vị nhập khẩu và phân phối thực phẩm chức năng trực tiếp từ Mỹ, Canada độc quyền phân phối tại Việt Nam.
Hotline & zalo: 0965 745 615 & 0978 307 072 &096 880 5353
Website: https://bncmedipharm.com.vn/
Địa chỉ: Tầng 1 Tòa nơ 22 KĐT Pháp Vân, phường Yên Sở, Hà Nội